Gwymon: Llanw o Newid i’n Dyfroedd Arfordirol

Rwy’n wirfoddolwr yn Climate Cymru, ac yn ddiweddar cawsom y fraint o ymweld â fferm wymon rhyfeddol yn Sir Benfro, Cymru, lle mae tîm ymroddedig yn trawsnewid y ffordd rydym yn meddwl am amaethyddiaeth gynaliadwy.

Dychmygwch gamu i fyd lle mae ein harfordiroedd yn gyforiog o fywyd, lle mae pob llanw yn dod ag addewid o gynaliadwyedd. Trwy fy nhaith i Câr-y-Môr, rwyf wedi dysgu’n uniongyrchol am y rôl hanfodol mae ein cefnforoedd yn ei chwarae mewn iechyd byd-eang, manteision rhyfeddol gwymon, a sut mae’r planhigion dyfrol hyn yn cynnal bywyd morol. Mae Câr-y-Môr yn fenter ffermio gwymon cymunedol, sy’n canolbwyntio ar ddyframaethu cynaliadwy. Maent yn tyfu gwymon ar linellau cefnforol sy’n cynnal bioamrywiaeth forol trwy ddarparu cynefinoedd ar gyfer rhywogaethau fel cregyn bylchog, wystrys a chregyn gleision.

Mae’r hyn a ddechreuodd fel menter fach, angerddol gyda dim ond pedwar neu bump o unigolion ymroddedig wedi tyfu i fod yn fenter lewyrchus sydd bellach yn cyflogi dros 450 o bobl. Trwy greu swyddi â phwrpas y tu hwnt i elw, a datblygu cynhyrchion arloesol fel biosymbylyddion a bioblastigau, mae Câr-y-Môr yn gwella’r economi leol ac yn magu buddion economaidd ac amgylcheddol i’r gymuned leol.

A’r rhan orau? Cawsom weld y dyfodol hwn ar waith! Mae Câr-y-Môr wedi trin a pherffeithio twf chwe math gwahanol o wymon yn ofalus iawn! Yn ystod ein hymweliad, cawsom y fraint o fwynhau profiad unigryw, gan flasu dau o’r mathau hynod ddiddorol hyn yn uniongyrchol. Roedd y blasau a’r gweadau cynnil yn ddatguddiad, gan arddangos potensial gwymon fel ychwanegiad maethlon i’n diet. Mae ganddyn nhw hefyd faddonau gwymon a balmau gwefus faethlon, pob un wedi’i saernïo gyda’r gofal mwyaf i ddod â hanfod y môr yn uniongyrchol i’ch cartref. Mae hyd yn oed y pecyn yn eco-gyfeillgar, wedi’i wneud o’r gwymon ei hun, gan adlewyrchu ymrwymiad Câr-y-Môr i gynaliadwyedd ym mhob agwedd ar eu gweithrediad. Mae gan Câr-y-Môr Ddwysfwyd Gwymon hefyd sy’n helpu i wella iechyd a thwf planhigion, y maent yn ei gyflenwi i ffermydd lleol a Gardd Farchnad Caeriad.

Mae’n anodd credu y gallai’r planhigion syml hyn ddal un o’r allweddi i’n heriau amgylcheddol, ond mae’n wir. Mae ffermio gwymon yn Câr-y-Môr yn fwy nag amaethyddiaeth; mae’n achubiaeth i fioamrywiaeth, yn puro ein dyfroedd ac yn darparu cynefinoedd i rywogaethau morol di-rif. Mae pob fferm yn gweithredu fel ecosystem fach lle mae gwymon yn helpu i leihau asidedd y cefnfor ac yn hybu dyfroedd iachach. Mae’r manteision hyn yn ymestyn y tu hwnt i’r cefnfor, gan fod gwymon yn amsugno carbon a hyd yn oed yn gwella ansawdd aer. Er hynny, megis dechrau y mae ein gwaith. Mae pob edefyn o wymon a dyfir yn gam tuag at gefnforoedd glanach ac iachach, ond mae graddfa’r newid sydd ei angen yn aruthrol.

Rwy’n rhagweld dyfodol lle mae ein moroedd lleol nid yn unig yn goroesi ond yn ffynnu. Dyfodol lle gall ein plant chwarae ar hyd yr arfordir, gan ddysgu am y bywyd amrywiol a gefnogir gan ffermydd gwymon. Rwy’n breuddwydio am draethau a adleisir gan chwerthin teuluoedd a lap ysgafn cefnfor glân, bywiog, wedi’i gyfoethogi a’i warchod gan ein hymdrechion.

Ar draws yr arfordir, mae grwpiau o bobl leol ymroddedig eisoes yn troi’r weledigaeth hon yn realiti. Maen nhw allan yna, boed law neu hindda, yn trin a gofalu am ein gwymon, yn addysgu’r gymuned, ac yn cadw’r harddwch morol rydym i gyd yn trysori.

Eto i gyd, ni allwn wneud hyn ar ein pen ein hunain. Mae’r llanw yn newid, ond mae’n rhaid i ni hefyd. Mae ymdrech ein cymuned yn llanw pwerus, ond eto mae’r cefnfor yr ydym yn ei erbyn yn enfawr a’i heriau’n ddwfn.

A wnewch chi ymuno â ni i fagu y chwyldro glas hwn? Allwch chi weld eich hun yn rhan o’r newid hwn, ar gyfer ein moroedd, ein cymuned, a’n plant?

Ymunwch â’n cymuned i ddysgu mwy am ein harferion cynaliadwy a sut gallwch chi gymryd rhan trwy gofrestru ar gyfer ein cylchlythyr, neu hyd yn oed trwy wirfoddoli gyda ni.

Mae ein moroedd yn galw. A wnewch chi ateb?

Prakriti Shrestha, myfyriwr Meistr mewn Marchnata Digidol ym Mhrifysgol Metropolitan Caerdydd, yn eiriolwr angerddol dros yr amgylchedd a’i holl ryfeddodau. Mae’n gwirfoddoli fel awdur blog i Climate Cymru, sefydliad dielw sy’n hyrwyddo arferion cynaliadwy yng Nghymru.